Harf Söyleyememe

Çocuklukta başlayan ve tedavi edilmediği takdirde yetişkinlikte de devam eden bazı harfleri söyleyememe sorununu Uzman Dil ve Konuşma Terapisti Çağdaş Karsan’la konuştuk.

Çocuklarda görülen dil ve konuşma bozuklukları arasında en sık karşılaşılanlardan birisinin de belirli konuşma seslerinin doğru şekilde üretilememesi olarak tanımlanan artikülasyon bozuklukları olduğunu belirten Uzman Çağdaş Karsan “Ebeveynler normal konuşma gelişiminin basamaklarını bilirlerse, çocuklarındaki konuşma problemini zamanında fark edebilirler. Çocuklar konuşmaya ilk başladıkları sırada yetişkinleri model alırlar ve yetişkin gibi konuşmaya henüz fizyolojik ve mental olarak hazır olmadıkları için duydukları yetişkin konuşmasını basitleştirirler. Bu basitleştirmeler fonolojik işlemler olarak adlandırılır.”

Çocuk, konuşma gelişimi sürecinde benzeşim işlemi yapabilir. Örneğin iki ayrı dudak hareketi gerektiren “mavi” sözcüğü yerine, tek bir dudak hareketiyle “mami” ya da “top” yerine “pop”, “ayakkabı” yerine “ayappabı”, “bunu” yerine “bubu” sözcüklerini kullanabilir. Aynı şekilde önleştirme yaparak “k” sesi yerine “t” sesini, “g” sesi yerine de “d” sesini kullanabilir. “Kapı” yerine “tapı”, “gel” yerine “del”, “kedi” yerine “ tedi” demesi gibi. Duraklaştırma yaparak “su” yerine “du, “simit” yerine “dimit diyebilir. Ya da belirli ses ve heceleri atarak, “telefon” yerine “tefo”, “geldim” yerine “geldi, “istiyorum” yerine “istiyom” diyebilir.

Çocukların konuşma esnasında bu tarz basitleştirmeler yapmaları 1 ile 3 yaş arasında normaldir ve bu kullanımların zaman geçtikçe azalması beklenir. 4 yaşına gelmiş normal konuşma gelişimine sahip bir çocuğun “r” sesi dışındaki tüm konuşma seslerini doğru şekilde üretmesi beklenir. 2 yaşındaki bir çocuğun konuşmasının %50’si, 3 yaşındaki bir çocuğun konuşmasının %75’i, 4 yaşındaki bir çocuğun konuşmasının ise ortalama %100’ü çevredekiler tarafından anlaşılıyor olmalıdır. Burada kıstas çocuğu ebeveynin değil, çevredeki bireylerin anlamasıdır. Çünkü çocukta ileri derecede bir konuşma bozukluğu olsa dahi ebeveyn genellikle konuşmayı anlar.”

Yetişkin bireylerde harf söyleyememe konuşma seslerinde konuşurken yaptıkları hatalar anlamına gelir. Artikülasyon bozukluğu olarak da adlandırılan bu durum her yaştan yetişkin bireyin karşılaşabileceği bir durumdur. Konuşmada görülen bu hatalar genellikle bireylerin sesleri yanlış şekilde üretmeyi öğrenmelerinden ve bu duruma alışmalarından kaynaklanır. /r, s, z, ş/ seslerinde yapılan hatalar en sık karşılaşılan yanlış üretim örnekleridir. /r/ sesi yerine yetişkin bireyler “y, l ve Türkçe’de olmayan r sesleri” kullanırlar. Örneğin:

Radyo, reçel, renk kelimelerini “yadyo, yeçel, yenk” ya da “ladyo, leçel, lenk” olarak üretebilirler. /s,z,ş/ sesleri; Türkçe’de ön dişlerin hemen arkasından üretilmektedir. Yetişkin bireylerde /r/ sesinden sonra konuşma seslerinde yaptıkları en sık hatalar bu seslerde görülür. Bunları yanlış üreten bireyler bu sesleri ya dillerini üst ön dişlerinin ortasına getirerek ya da /l/ sesi üretir gibi çıkarırlar

Yanlış üretimlerin terapiyle düzeltilmesi mümkündür. Dil ve konuşma terapisti yanlış üretimleri doğru şekilde üretmek için bireye gereken desteği terapiyle verir. Terapist, bireye yanlış ve doğru üretimleri ayna karşısında, dijital olarak ya da ağız maketiyle anlatır. Doğru üretim yapmaları için dil ve konuşma terapisti bireyin dilini doğru yere konumlandırmasını sağlar. Kısa bir sürede sesin sağaltımı sağlanır.